Vitaliteit wordt vaak geassocieerd met energie, gezondheid en werkplezier. Toch wordt in veel organisaties nog steeds gekeken naar vitaliteit vanuit een traditioneel gezondheidsmodel: afwezigheid van ziekte en het voorkomen van verzuim. Positieve gezondheid biedt een bredere en vernieuwende benadering. Dit concept kijkt niet alleen naar fysieke gezondheid, maar ook naar mentaal welzijn, sociale verbondenheid en zingeving. Hoe vertaalt dit zich naar de werkvloer? En wat kunnen we leren van de Blue Zones, de gebieden waar mensen opvallend vitaal en lang leven?
Wat is positieve gezondheid?
Een krachtig hulpmiddel binnen dit concept is het Positieve Gezondheid Spinnenweb, een visueel gespreksinstrument dat medewerkers helpt om hun eigen vitaliteit in kaart te brengen. Het spinnenweb bestaat uit zes dimensies van gezondheid en stelt medewerkers in staat om te reflecteren op hun sterke en zwakke punten. Dit kan op de werkvloer worden ingezet tijdens functioneringsgesprekken, teamcoaching of individuele coachingstrajecten, waarbij medewerkers actief worden betrokken bij hun eigen welzijn. Positieve gezondheid is een concept ontwikkeld door Machteld Huber, waarin gezondheid niet alleen wordt gezien als de afwezigheid van ziekte, maar als het vermogen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven om te gaan. Het gedachtengoed van Positieve Gezondheid onderscheidt zes dimensies van gezondheid:
- Lichaamsfuncties – Fysieke fitheid en afwezigheid van ziekte.
- Mentaal welzijn – Veerkracht, omgaan met stress en positieve emoties.
- Zingeving – Ervaren van betekenis en doelen in het leven.
- Kwaliteit van leven – Ervaren van geluk en tevredenheid.
- Meedoen – Sociale contacten en verbondenheid.
- Dagelijks functioneren – Kunnen werken, jezelf redden en een actieve rol spelen in de maatschappij.
Deze brede benadering sluit naadloos aan bij vitaliteit op de werkvloer. Een medewerker is niet alleen vitaal als hij of zij gezond eet en voldoende beweegt, maar ook als er voldoende motivatie, werkplezier en sociale steun is. Hoewel alle zes dimensies van positieve gezondheid belangrijk zijn, worden vooral Zingeving en Meedoen vaak onderschat. Zingeving draait om het ervaren van betekenis en doelen in het leven. Op de werkvloer betekent dit dat medewerkers een duidelijke reden moeten hebben om hun werk te doen: voelen ze zich nuttig en gewaardeerd? Meedoen verwijst naar sociale verbondenheid en het gevoel ergens bij te horen. Dit gaat verder dan samenwerken; het betekent ook dat medewerkers zich serieus genomen voelen en gehoord worden binnen de organisatie. Met name door hun leidinggevende.
Lessen uit de Blue Zones
De Blue Zones zijn vijf gebieden in de wereld waar mensen bovengemiddeld oud worden en tegelijkertijd langer vitaal blijven. Bekende voorbeelden zijn Okinawa (Japan), Sardinië (Italië) en Nicoya (Costa Rica). Onderzoek naar deze regio’s laat zien dat vitaliteit niet alleen een kwestie is van gezonde gewoontes, maar vooral van leefstijl en sociale structuren. Dit sluit aan bij de brede kijk van Positieve Gezondheid op gezondheid, waarin niet alleen fysieke fitheid maar ook sociale verbondenheid en zingeving een grote rol spelen in hoe mensen zich voelen en functioneren.
Wat maakt deze gebieden zo uniek?
- Natuurlijk bewegen – Geen intensieve sportschema’s, maar veel dagelijkse beweging zoals wandelen en tuinieren.
- Gezonde voeding – Overwegend plantaardig eten, met een focus op onbewerkte voedingsmiddelen.
- Sterke sociale netwerken – Familie, vrienden en gemeenschappen spelen een grote rol in het dagelijks leven.
- Zingeving en ontspanning – Werk en privé zijn in balans, en er is tijd voor ontspanning en betekenisvolle activiteiten.
- Matiging en regelmaat – Mensen in de Blue Zones eten met mate en hanteren rituelen om stress te verminderen, zoals meditatie of gezamenlijke maaltijden.
Voor de werkvloer leren we van de Blue Zones dat organisaties verder moeten kijken dan alleen fysieke gezondheid. Net als in de Blue Zones draait het om cultuur, gemeenschap en dagelijkse routines die bijdragen aan duurzame inzetbaarheid en werkplezier. Dit vraagt om een werkomgeving waarin mentale veerkracht, sociale verbinding en eigen regie structureel worden ondersteund.
Wat betekent dit voor de werkvloer?
Als we deze inzichten vertalen naar de werkvloer, betekent dit dat vitaliteit veel breder moet worden benaderd dan alleen het aanbieden van een fitnessabonnement of fruit in de kantine. Het begint met een duidelijke visie op vitaliteit en positieve gezondheid. Pas wanneer vitaliteit als een strategisch speerpunt wordt gezien, kan het effectief in de organisatie worden verankerd. Werkgevers kunnen leren van de Blue Zones en positieve gezondheid door:
- Meer focus op sociale verbinding – Creëer een werkomgeving waarin collega’s zich verbonden voelen en er ruimte is voor informele gesprekken en ontmoeting.
- Bevorderen van mentale veerkracht – Bied coaching en training aan op het gebied van bijvoorbeeld stressmanagement, zelfreflectie en eigen regie of persoonlijk leiderschap.
- Ruimte voor natuurlijk bewegen – Stimuleer wandelmeetings, beweegmomenten en afwisseling in werkhoudingen.
- Gezonde routines ondersteunen – Denk aan flexibele werktijden, ontspanningsmomenten en een werkdruk die herstel toelaat, maar ook aan gezond eten als de organisatienorm.
Eigen regie en verantwoordelijkheid
Naast het stimuleren van eigen regie en maatwerk, kunnen werkgevers ook Zingeving en Meedoen concreet vertalen naar de praktijk. Binnen het concept van Positieve Gezondheid betekent eigen regie dat medewerkers de ruimte krijgen om zelf keuzes te maken over hun welzijn en ontwikkeling. Dit sluit aan bij de Zelfdeterminatietheorie, die stelt dat autonomie een van de drie fundamentele psychologische basisbehoeften is, naast verbondenheid en competentie. Wanneer medewerkers de regie krijgen over hun eigen vitaliteit, voelen ze zich meer betrokken, gemotiveerd en duurzaam inzetbaar. Dit vraagt om een werkomgeving waarin autonomie wordt gestimuleerd en medewerkers actief worden ondersteund bij het nemen van verantwoordelijkheid voor hun eigen gezondheid en werkplezier. Voorbeelden daarvan zijn:
- Betrek de medewerkers bij de missie en visie van het bedrijf, zodat ze het gevoel hebben dat hun werk waardevol is.
- Organiseer mentorprogramma’s en intervisie, waarin medewerkers van elkaar kunnen leren en zich gesteund voelen. Met name voor nieuwe collega’s helpt dit enorm in de onboarding.
- Stimuleer autonomie door medewerkers zeggenschap te geven over hun taken, wijze van uitvoeren, (indien mogelijk) de werklocatie en de persoonlijke en professionele ontwikkeling en ondersteun ze hierin.
- Creëer sociale betrokkenheid, bijvoorbeeld door teambuildingactiviteiten en gezamenlijke initiatieven die bijdragen aan werkplezier en verbondenheid.
Door bewust aandacht te besteden aan deze dimensies wordt vitaliteit niet alleen een fysiek of mentaal aspect, maar een compleet geïntegreerde aanpak voor duurzame inzetbaarheid en werkgeluk.
Een visie op positieve gezondheid krijgt pas echt vorm als deze concreet wordt gemaakt in de praktijk. Dit kan door:
- Workshops en trainingen over duurzame inzetbaarheid, energiemanagement en mentale veerkracht.
- Ontwikkelgesprekken waarin het Positieve Gezondheid Spinnenweb als gespreksinstrument wordt ingezet.
- Teaminterventies waarbij medewerkers samen reflecteren op hun vitaliteit en gezondheid, zodat ze zichzelf niet alleen beschouwen als professional, maar vooral ook als mens.
- Coaching en begeleiding gericht op het versterken van eigen regie en het maken van bewuste keuzes op het gebied van welzijn.
Tot slot
Door deze benadering wordt vitaliteit niet iets wat van bovenaf wordt opgelegd, maar een gedeelde verantwoordelijkheid tussen werkgever en medewerker. Een belangrijk aspect van positieve gezondheid is eigen regie, het nemen van eigen verantwoordelijkheid. Dit betekent dat medewerkers zelf bepalen wat voor hen belangrijk is in hun gezondheid en welzijn. In plaats van een uniforme aanpak, waarbij iedereen dezelfde oplossingen krijgt aangeboden, ligt de focus op maatwerk en persoonlijke keuzes. Dit helpt medewerkers niet alleen om bewuster met hun gezondheid om te gaan, maar verhoogt ook hun betrokkenheid en duurzame inzetbaarheid.
Een integrale kijk op vitaliteit
Vitaliteit op de werkvloer is niet iets wat je met een paar losse initiatieven oplost. Het vraagt om een cultuurverandering, waarin gezondheid, sociale verbinding en mentale veerkracht centraal staan. Door te kijken naar positieve gezondheid en te leren van de Blue Zones, kunnen organisaties medewerkers niet alleen helpen om gezonder te zijn, maar ook om gemotiveerd en duurzaam inzetbaar te blijven.
Wil je weten hoe je deze inzichten concreet kunt toepassen in jouw organisatie? Neem contact met ons op en ontdek hoe wij je kunnen helpen bij het ontwikkelen van een vitaliteitsprogramma dat écht werkt.
